Yazan: Av. Arb. Bahar Nalan Danış
Hatırlanacağı üzere; 2018 yılında Türk Lirasının döviz karşısında uğradığı ani değer kaybı nedeniyle, Eylül 2018’de 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı yayınlanarak, 1989 tarihli eski bir Bakanlar Kurulu Kararı olan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar”da (“32 Sayılı Karar”) değişiklik yapılmış Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri belirli sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden belirlenemeyeceğine ilişkin düzenlemeler getirilmişti.
Ardından bu kısıtlamanın ticari hayatta sebep olacağı zararların önüne geçilmesi amacıyla bazı istisnalar getirilmesi gündeme gelmiş, bunun için 2008 tarihli “32 Sayılı Karar’a İlişkin 2008-32/34 Sayılı Tebliğ”in (“İlk Tebliğ”) 8. Maddesi tekrar düzenlenerek bu istisnalara yer verilmişti.
Şimdi ise tekrar TL’deki değer kaybının önüne geçilmesi amacıyla, 19 Nisan 2022 tarihinde “İlk Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2022-32/66 No’lu Tebliğ” (“Yeni Tebliğ”) yayınlandı.
Ne Değişti?
Yeni Tebliğ ile, İlk Tebliğ’in 8/9. maddesinin sonuna; “Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur” cümlesi eklenmiş, 8/15. maddede yer alan “kararlaştırılması” ibaresi ise “kararlaştırılması, ödenmesi ve kabul edilmesi” şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile adı geçen madde fıkraları şu şekli almıştır;
Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler
MADDE 8
…
(9) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur.
…
(15) On altıncı fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması, ödenmesi ve kabul edilmesi mümkündür.
İlk Tebliğ‘de; Türkiye’de yerleşik kişilerin menkul satış sözleşmelerindeki sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli kararlaştırmaları mümkün kılınmakta, fiili ödemelerin yapılacağı para cinsi yönünden kısıtlama bulunmamaktaydı. Yeni Tebliğ ise esasen bu sözleşmelerdeki ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden/dövize endeksli kararlaştırılması bakımından bir değişiklik getirmiyor, ancak ödeme döviz üzerinden belirlense dahi fiili ödemelerin TL cinsinden yapılmasını zorunlu hale getiriyor.
Dolayısıyla Türkiye’de yerleşik kişiler menkul satış sözleşmelerinde ödeme yükümlülüklerini döviz üzerinden kararlaştırmaya devam edebilecek ancak ödemeler artık TL cinsinden yapılacaktır.
“Menkul Satışı”ndan Ne Anlamalı?
Düzenlemede geçen “menkul” ibaresi, gayrimenkul tanımına girmeyen her türlü mal ve eşyayı kapsamaktadır. Ancak taşıtlar bu düzenlemenin dışındadır. Türkiye’de yerleşik kişilerin akdedecekleri taşıt satış veya kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden/dövize endeksli kararlaştırılması mümkün değildir.
Şunu da vurgulamak gerekir ki bu düzenleme Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarındaki menkul satış sözleşmelerini ilgilendirdiğinden, Türkiye’de yerleşikler ile yurtdışında yerleşik kişiler arasındaki menkul satış sözleşmelerine ilişkin ödeme yükümlülüklerinin TL olarak yerine getirilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Çek vs. Kıymetli Evrak ve Faturaların Durumu
Değişikliğin yürürlüğe girdiği 19.04.2022 tarihinde veya sonrasında döviz cinsinden düzenlenmiş olan çek gibi ödeme araçlarının Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri menkul satış sözleşmelerinin ifasında ödeme aracı olarak kullanılması mümkün olmayacaktır.
Türkiye’de yerleşik kişilerin; 19.04.2022 tarihinden önce yaptıkları menkul satış sözleşmeleri kapsamında Yeni Tebliğ’in yürürlük tarihi öncesinde dolaşıma girmiş döviz cinsinden kıymetli evraklar kapsamındaki ödeme yükümlülüklerinin ise TL olarak yerine getirilmesi şartı bulunmayacaktır.
Faturalar açısından ise; Türkiye’de yerleşik kişilerin 19.04.2022 tarihinden önce düzenlenmiş faturalar kapsamındaki ödeme yükümlülüklerinin TL cinsinden yerine getirilmesi şartı bulunmayacaktır.
Hangi Döviz Kuru Geçerli Olacak?
Ödemelerde baz alınacak döviz kuru konusunda Yeni Tebliğ’de özel bir düzenleme bulunmuyor. O nedenle, ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kurunun esas alınması uygun olacaktır.
Uygulanacak kur konusunda taraflarca ayrıca anlaşmaya varılması da kanımızca mümkündür.
Aykırılığın Yaptırımı
Dövizle işlem yasağına uyulmayan hallerde, 2022 itibariyle taraflara ayrı ayrı 14.200.-TL-118.500.-TL arasında idari para cezası uygulanabiliyor. İhlalin tekrarı halinde ise cezalar 2 katına çıkmaktadır.
Yazan: Av. Arb. Bahar Nalan Danış