2005 senesiydi, sevgili babam aracını Ataköy’de bulunan Türkiye’nin ilk AVM’lerinden birine park etmiş ve taksiyle havaalanına gitmişti. Döndüğünde ise bizi bir sürpriz bekliyordu; aracın camı kırılmış, bagajı açılmış ve çanta, takım elbiseler vs. kıymetli eşyalar çalınmıştı. Hatta ruhsatlı silahı da çalınmış ve her an bu silahla bir suç işlenmesi halinde bir tehlikeyle karşılaşacağımız düşüncesi o dönem üzerimizde ciddi bir psikolojik baskıya sebep olmuştu.
O tarihlerde mesleğinin başında heyecanlı bir avukat olarak, maddi ve manevi zararımızın tazmini için hemen AVM yönetimine ihtarname gönderdim. Ancak AVM yönetiminin Hukuk biriminden gelen cevap, özetle bu yazının başlığındaki klişe ifadeyi yineliyor ve zaten ilgili AVM otoparkının ücretsiz olduğunu (?!) vurguluyordu. Benimse hukuk mantığım bunu kabul etmiyordu; bir AVM bünyesinde otopark yapılma amacı gelen müşterilerin araçlarını buraya park etmelerini sağlamaktır, hukuken baktığımızda ise burada Medeni Kanunumuzun 2. maddesinde düzenlenmiş bulunan “Dürüstlük Kuralı”na dayanan ”edim yükümünden bağımsız borç ilişkisi” bulunmaktadır. Biraz açmak gerekirse, birbirlerinin güvenliğini gözetmelerini gerektirecek kadar yakın ilişkiye giren herkesin arasında, Dürüstlük Kuralı gereğince ”edim yükümünden bağımsız borç ilişkisi” doğacağı kabul edilmektedir. Örneğin, girdiği mağazada yerlerin kaygan olması yüzünden düşüp yaralanan kişi, uğradığı zararın tazminini bu ilişki kapsamındaki borca aykırılığa/sorumluluğa dayanarak isteyebilmektedir.
AVM otoparklarında genellikle rastladığımız, yazının başlığındaki gibi “çalınan veya zarar gören eşyalardan sorumluluğumuz bulunmamaktadır” tarzındaki ifadeler hukukumuzda “sorumsuzluk kaydı” olarak kabul edilmektedir. Ancak Medeni Kanun madde 2’de öngörülen Dürüstlük Kuralı, “emredici hüküm” niteliğindedir, emredici hüküm ise kısaca, kişilerin kendi iradeleriye bertaraf edemeyecekleri hukuk kuralı demektir. O nedenle Dürüstlük Kuralına dayalı bir sorumluluk türü olan ”edim yükümünden bağımsız borç ilişkisi”nden doğan sorumluluğun, iki taraflı bir sözleşme ile veya tek taraflı bir sorumsuzluk kaydıyla ortadan kaldırılması mümkün olmamalıdır.
ÇIĞIR AÇAN YARGITAY KARARI
Olayımıza dönecek olursak; bu bilgilerden hareketle, dava açmak için konuyu daha derinlemesine araştırmaya başladım ve o dönem çarpıcı bir Yargıtay içtihadına denk geldim. Etiler’de bulunan, yine Türkiye’nin ilk AVM’lerinden birine karşı açılmış bir davaya ilişkin olan bu kararda Yargıtay, ücretli AVM otopark işletmesiyle müşteri arasındaki ilişkiyi “Saklama Sözleşmesi” çerçevesinde değerlendirmekte ve saklayıcının, kendisine bırakılan taşınır bir malı kabul etmesiyle malı güvenli bir yerde koruma borcu altına girdiğini belirterek, otopark girişinde verilen bilet arkasında yazılı “araçta meydana gelecek hasar ve kayıp eşyadan yönetimin sorumlu olmayacağı” ifadesini, saklayanın güvenle saklama ve özen borcuna açıkça aykırılık teşkil ettiği için geçersiz saymaktaydı.
Bu emsal kararın ardından çeşitli AVM otoparkları aleyhine benzer davalar açıldı ve verilen fişlerde/biletlerde veya otopark içindeki levhalarda ne kadar sorumsuzluk kaydı yazarsa yazsın, otoparkların sorumluluğu hukukumuzda artık genel kabul görmüş bir durum haline geldi.
Özetle son durumda, bizim başımıza gelen olaydaki gibi ücretsiz otoparklar Dürüstlük Kuralı çerçevesinde, ücretli otoparklar ise Saklama Sözleşmesi kapsamında sorumlu tutulabilmektedir.
OTOPARK İŞLETMESİ AVM YÖNETİMİNE AİT DEĞİLSE NE OLACAK?
AVM yönetimlerince işletilen otoparklar olduğu kadar, işletmesi üçüncü kişi ve kurumlara bırakılan otoparklar da bulunabilmektedir. Peki buralarda meydana gelen kayıplardan AVM yönetimi de sorumlu tutulabilir mi?
İşletmesi kime ait olursa olsun, AVM otoparklarının girişinde (veya içerisinde) genellikle “X Alış Veriş Merkezi Açık/Kapalı Otoparkı” yazmakta. Bu ibare park edilecek araçların korunacağı konusunda müşteri nezdinde ister istemez bir güven oluşturuyor. Diğer yandan alış veriş, gezme, yeme-içme vs. için AVM’leri seçmemizde otopark imkanı bulunmasının önemli payı olduğu da bir gerçek. Bu yolla AVM’lerin, otopark imkanı ile müşteri potansiyelini artırarak kar elde ettiği söylenebilir.
O nedenle, yapılan alışveriş karşılığında otopark hizmeti sunan bir AVM’nin otoparkı işletmediğini öne sürerek sorumlu olmadığını iddia etmesi yine Dürüstlük Kuralına aykırı olacaktır.
HIRSIZIN HİÇ Mİ SUÇU YOK?
Öncelikle buradaki sorumluluğun “hukuki sorumluluk” olduğunu, hırsızlık fiilini gerçekleştirenler aleyhine cezai soruşturmanın ayrıca yürütüleceğini vurgulamak gerekir. “Suç ve cezaların şahsiliği” ilkesi gereği, AVM’lerin veya otopark işletmesi yöneticilerinin kural olarak cezai bir sorumluluk taşımayacağını (organize hırsızlık çetesi gibi bir faalliyet yürütmediği sürece) söyleyebiliriz.
Diğer yandan, AVM’lerin bu sorumluluğu kötü niyetli kişilerce istismar edilerek haksız iddia ve taleplerle de karşılaşılabilir. Bu noktada şunu belirtmek gerekir ki, böyle bir durumda çalındığı iddia edilen eşyaların araçta bulunduğunu ispat külfeti davacıya aittir. Yine aracın içerisinde, görünür bir şekilde çok değerli eşya bırakılıyorsa, davacının da tedbirsizlikten ötürü kusurlu olduğu kabul edilerek, mahkemelerce kusur oranında zarar indirimine gidilmektedir.
HER ŞEYİN BAŞI TEDBİR
AVM’ler bu sorumluluklarından ancak, gerekli tüm tedbirler alındığı halde zararın meydana gelmesini önleyemeyeceklerini ispat etmeleri halinde hukuken kurtulabilir. Bu tür talep ve davalardan veya haksız ithamlardan korunabilmek adına, otoparkın tamamının kameralarla net bir şekilde kayıt altına alınması son derece önem arz etmekte. Detaylı kamera kaydı, özellikle çalındığı iddia edilen eşyanın aracın görünür bir bölümünden mi alındığının tespiti noktasında ehemmiyet kazanıyor. Diğer bir tedbir de pek tabii güvenlik… Güvenlik görevlilerinin kameralar vasıtasıyla veya bizzat araçların durumunu sık sık kontrol etmesi, otoparkta yürütülen günlük güvenlik uygulamalarının tutulduğu bir log sistemi olması gibi güvenlik tedbirlerinin alındığı ispatlanabilirse, alınan tedbir oranında sorumluluktan kurtulunabilecektir.
Av. Bahar Nalan Danış