Yazan: Av. Arb. Bahar Nalan Danış
Dünyada çip üretiminin yavaşlamasıyla başlayan çip krizi nedeniyle elektronik cihaz ve otomobil üretiminin yavaşlaması neticesinde, bir süredir araç arzında global düzeyde bir kıtlık söz konusu. Ülkemizde ise enflasyonun yüksek oranlarda seyretmesi, buna karşın döviz kurunun aynı düzeyde artmaması, mevduat hesaplarındaki faiz getirilerinin de enflasyon karşısında erimesi gibi nedenlerle, araba alım-satımı bir süredir yatırım aracı olarak görülmeye başlandı. Böylelikle ikinci el araç fiyatları enflasyon oranında artarken, bu durum sıfır araç fiyatlarını da sürekli olarak yukarı iter hale geldi.
Piyasadaki yoğun talep sonucunda, araç alım-satımı yapan firma ve galerilerin, bayilerden sıfır araç alıp kar marjı ekleyerek satışa çıkarmasıyla, zaman içinde “ikinciye sıfır araç‘ gibi bir tabir ortaya çıktı. Bu da araç fiyatlarında birbirini tetikleyen bir zincire yol açtı.
- el araç piyasasında oluşan bu şişmenin önüne geçmek için Ticaret Bakanlığı tarafından geçtiğimiz ay harekete geçildi ve 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında çıkarılan “İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik”te (“Yönetmelik”) bazı değişiklikler yapıldı.
6 Ay ve 6000 Km’den Önce Satış Yasağı
16 Ağustos 2022 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Yeni Düzenleme”) ile aşağıdaki hüküm yürürlüğe girdi;
“Pazarlama ve satış kısıtlaması
Geçici Madde 2- (1) İkinci el kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler, otomobil ve arazi taşıtlarının pazarlanmasını veya satışını ilk tescil tarihinden itibaren altı ay ve altı bin kilometre geçmedikçe 1/7/2023 tarihinden önce doğrudan veya dolaylı olarak yapamaz. Bakanlık, bu tarihi altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.
(2) İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal edenler adına bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce tescil edilen otomobil ve arazi taşıtlarının 15/9/2022 tarihine kadar pazarlanması veya satılması halinde birinci fıkra uygulanmaz.”
Yeni Düzenleme uyarınca; 2. el otomobil ticareti yapan galeri, acente vs. artık araçları 6 ay geçmeden ve ayrıca araç kilometresi 6 bin km’yi geçmeden satamayacak veya pazarlayamayacak. Hükümde satış işleminin yanında “pazarlama”nın da ayrıca belirtildiğini vurgulamak gerek. Dolayısıyla galeri, bayi vs. pazarlama işlemlerinde de bu kısıtlamaya dikkat edecek, yani satışa konacak araç 6 ay ve 6 bin km. sınırına gelmeden ilan, reklam gibi işlemlere konu edilemeyecektir.
Yeni Düzenleme’de ayrıca bu faaliyetlerin “dolaylı” da yapılamayacağı ifade edilmiştir. Yani doğrudan satış ve pazarlamanın yanında, bu işlemlere aracılık yapılması da sınırlamaya tabi tutulmuştur.
Sınırlama Kimleri Kapsıyor?
Bir takvim yılı içinde doğrudan veya dolaylı yoldan yapılan 3’ten fazla 2. el motorlu kara taşıtı satışı, “2. el motorlu kara taşıtı ticareti” kabul edilir ve bu ticaret yalnızca Yetki Belgesi sahibi işletmelerce yapılabilir. En az 1 yıl süreyle kiralanan taşıtların satışını yapan araç kiralama şirketleri ise Yetki Belgesi alma zorunluluğunun dışındadır, ancak Yetki Belgesine sahip olan araç kiralama firmaları bu düzenlemeye tabi olacaktır.
Hükmün lafzından anlaşıldığı üzere, Yeni Düzenleme araç-satışıyla iştigal etmeyen araç sahiplerini kapsamıyor. Yani Yeni Düzenleme, Yetki Belgesi sahibi işletmeleri ilgilendirdiğinden, biz normal tüketici olarak arabalarımızı bu sınırlamaya tabi olmadan satabileceğiz.
Hangi Araçlar Sınırlamaya Tabi?
Sınırlama yalnızca aracın ilk tescilinden sonra yapılacak pazarlama ve satış işlemlerini kapsıyor. Yani 2. el olarak alınan bir aracın satış veya pazarlaması herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayacaktır.
Araç türü açısından ise; sürücüsü dahil en fazla dokuz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt (otomobil) ve arazi taşıtları sınırlama kapsamındadır. O halde motosiklet, kamyon, kamyonet ve otobüs düzenleme kapsamında değildir.
Diğer yandan Yeni Düzenleme’nin yürürlüğe girdiği tarih 16.08.2022 olup, tescil tarihi bu tarih öncesi olan, 6 ay ve 6 bin km. sınırına gelmemiş araçların pazarlama ve satışına 15.09.2022 tarihine kadar izin verilecektir.
Aykırılığın Yaptırımı
Yönetmelik’e aykırılığın yaptırımı için 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da öngörülen idari para cezalarına atıf yapılmış olup, bu hüküm Yeni Düzenleme açısından da geçerli olacaktır. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 18. maddesinde çeşitli meblağlarda idari para cezaları öngörülmüştür. İdari para cezaları, her takvim yılı başında, o yıl için Vergi Usul Kanunu ilgili hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanmaktadır.
Araş satış işlemleri Noter huzurunda yapıldığından, Noterlikler de bu artık limit tutarlara dikkat edecek olup tescil işlemini yapmayı reddedebilecektir.
Etkili Olacak mı?
Yeni Düzenleme, yürürlüğe girmesiyle sektörden farklı tepkilerle karşılaşmış olup, birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Tarihteki örnekler, serbest piyasaya devletin bu şekilde müdahalesinin fiyat artışlarını düşürmede etkili olmadığını, hatta bazı durumlarda ters teptiğini bize gösteriyor. Piyasa kuralları içinde adil bir fiyat politikası izlenebilmesi için, ticarete müdahale etmektense, ÖTV’nin azaltılması gibi direkt tüketiciye sağlanacak imkanlar daha etkili olacaktır.
Av. Arb. Bahar Nalan Danış